چنین است رسم سرای کهن: پرورش مهارت های اجتماعی کودکان
انسان موجودی اجتماعی است. به همین دلیل، جامعه‌پذیری و کسب مهارت های اجتماعی یکی از اهداف اصلی همه نظام‌های تربیتی است. برخی نظریه‌های یادگیری مثل شناخت اجتماعی ویگوتسکی نقش مهمی برای اجتماعی و فرهنگ در یادگیری و رشد خصوصیات فردی قائل هستند. پس اگر دوست داریم فرزندانمان به طور همه‌جانبه رشد کنند و شخصیتی قوی و اجتماعی داشته باشند، یکی از لوازم آن، پرورش مهارت های اجتماعی کودکان است. از این رو، در این مقاله از وبلاگ سرسرا به بررسی چیستی مهارت های اجتماعی و روش‌های تقویت آن در کودکان می‌پردازیم.
مهارت های اجتماعی چیست؟
مهارت‌های اجتماعی (Social skills) مهارت‌هایی هستند که برای برقراری ارتباط و تعامل با یکدیگر، چه به صورت کلامی و چه غیرکلامی، از طریق حرکات، زبان بدن و ظاهر شخصی‌مان استفاده می‌کنیم.
انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و ما راه‌های زیادی برای انتقال پیام‌ها، افکار و احساسات خود با دیگران ایجاد کرده‌ایم.
آنچه گفته می‌شود هم تحت تأثیر زبان کلامی و روش استفاده از آن – لحن صدا، حجم گفتار و کلماتی که انتخاب می‌کنیم – و همچنین از پیام‌های ظریف‌تری مانند زبان بدن، حرکات و دیگر روش‌های ارتباطی غیرکلامی است.
کودکان از همان ابتدا هنجارها و رسوم اجتماعی را از اطرافیان، والدین، دوستان، معلمان و حتی مشاهده تعاملات بین غریبه‌ها دریافت و درونی می‌کنند.
توسعه مهارت های اجتماعی شامل آگاهی از نحوه ارتباط ما با دیگران، پیام‌هایی که می‌فرستیم و اینکه چگونه روش‌های ارتباطی را می‌توان بهبود بخشید تا نحوه ارتباط ما کارآمدتر و مؤثرتر است. پرورش مهارت های اجتماعی کودکان نسبت مستقیمی با توسعه هوش هیجانی – عاطفی و هوش بین فردی آنان دارد.
چرا مهارت های اجتماعی مهم است؟
مهارت های اجتماعی به ما کمک می کند با دیگران ارتباط برقرار کنیم. رشد عاطفی اجتماعی از بدو تولد شروع می شود. نوزادان از همان ابتدا شروع به یادگیری نحوه ارتباط با دیگران می‌کنند. همانطور که نوزادان و کودکان به توسعه این مهارت ها ادامه می دهند، در نهایت از این مجموعه مهارت ها برای موارد زیر استفاده خواهند کرد:
- احساسات خود را مدیریت کنند.
- روابط سالم و سازنده ایجاد نمایند.
- با دیگران احساس همدلی کنند.
در ادامه سه نمونه از مهارت های اجتماعی آورده شده است:
- کودکی متوجه می‌شود که دوستش غمگین است و سپس از او می پرسد که آیا او خوب است یا خیر.
- کودک می آموزد که بسته به مخاطبانش (دوستان، معلمان، والدین و غیره ) به گونه‌ای متفاوت رفتار کند.
- شما افکار و احساسات خود را درک می‌کنید و می‌توانید از این اطلاعات برای ارتباط با دیگران استفاده کنید.
اهمیت پرورش مهارت های اجتماعی کودکان
کودکانی که مهارت‌های عاطفی-اجتماعی توسعه‌یافته‌ای دارند، احتمالاً در مدرسه و بعداً در حرفه خود برتر هستند. با این حال، مزایای مهارت های اجتماعی محدود به موفقیت‌های بیرونی چون تحصیلات و کار نیست بلکه در تقویت آرامش درونی، احساس رضایتمندی، حس خوب و مفید بودن نیز مؤثر است. علاوه بر این موارد، مهارت های اجتماعی به طرق مختلف زیر به بچه ها کمک می‌کند:
- دوست یابی و حفظ روابط دوستانه
- مدیریت اضطراب
- یادگیری هنجارها و رسوم اجتماعی
- تصمیم سازی مناسب
- توانایی مقاومت در برابر فشار جمع
- تقویت درک احساسات و همدلی با دیگران
- ارتقاء مهارت مدیریت چالش‌ها
- افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس
در ادامه به بررسی روش‌هایی برای پرورش مهارت های اجتماعی کودکان می‌پردازیم.
به کودک خود کمک کنید تا احساسات را درک کند
درک احساسات خود و دیگران یک بخش اساسی از مهارت های اجتماعی است. پرورش مهارت های اجتماعی به کودکان کمک می‌کند تا احساسات دیگران را بهتر درک کنند. مثلا سارا کوچولو تینا را می زند و او شروع به گریه می‌کند. اگر سارا بفهمد که رفتار او باعث گریه تینا شده و بگوید متاسفم، در دوستی و تقویت رابطه آنها تأثیر بسزایی خواهد داشت.
کودکانی که می‌توانند با دیگران همدردی کنند، راحت‌تر با همسالان خود کنار می‌آیند. برای کمک به فرزندتان در درک احساسات، به او کمک کنید در مورد احساسات خود صحبت کند. از آنها بپرسید چه چیزی باعث خوشحالی، غمگینی یا عصبانیت آنها می‌شود و چرا چنین احساسی دارند. توانایی کنترل این احساسات به آنها کمک می‌کند تا بزرگسالان متعادلی شوند.
نشان دادن احساسات مثبت در موقعیت‌های چالش‌برانگیز
کنترل احساسات منفی برای کودکان خردسال چالش‌برانگیز است. اما به عنوان بزرگسالان، می‌توانیم کمک کنیم که وقتی اتفاقات بدی می‌افتد، چگونه واکنش نشان می‌دهیم. وقتی بچه ها می بینند که والدینشان بر سر راننده‌ای که راه را بند آورده فریاد می زنند، فکر می‌کنند که این رفتار قابل قبول است.
آنها حتی ممکن است این واکنش را در موقعیت‌های دیگر نیز اتخاذ کنند. اگر در موقعیت‌های استرس‌زا یا تشدیدکننده با آرامش واکنش نشان دهیم، آنها این را می‌بینند و یاد می‌گیرند که چگونه احساسات مثبت داشته باشند، حتی در شرایط سخت.
راهنمایی متناسب با سن برای پرورش مهارت های اجتماعی کودکان
ممکن است یک کودک یک ساله از اتفاقی که در هنگام قطع ارتباط با شما افتاد آگاه نباشد، اما یک کودک پنج ساله این رفتار را متوجه خواهد شد. بسته به سن کودک شما، نشانه‌های خاصی وجود دارد که باید آنها را دریافت کند. کودکان دو و سه ساله می‌توانند “سلام” یا “خداحافظ” بگویند.
یک کودک پنج ساله متوجه می‌شود که چه زمانی احساس ناراحتی می‌کند و یک کودک هفت ساله شروع به یادگیری می‌کند که وقتی دیگران احساس ناراحتی یا غمگینی می کنند، احساسات آنها را درک کنند.
از بازی ها استفاده کنید
همانطور که قبلاً در وبلاگ سرسرا گفتیم، کودکان از طریق بازی کردن یاد می‌گیرند، حتی زمانی که از یادگیری خود آگاه نیستند. به عنوان مثال، «بازی نام» به کودکان کمک می‌کند تا با یکدیگر گفتگو کنند. گروهی از کودکان دایره‌ای تشکیل می‌دهند و یک کودک یک توپ دارد. آنها نام کودک دیگری را در دایره می‌گویند و توپ را به سمت آنها می‌چرخانند. حتی می‌توانید از هر کودک بخواهید زمانی که توپ به او پاس داده می‌شود چیزی در مورد خودش بگوید. حتی ایجاد ارتباطات کوچک می‌تواند به رشد و پرورش مهارت های اجتماعی کودکان کمک کند.
علایق کودکان را دنبال کنید
وقتی کودک در حال انجام کاری باشد که واقعاً به آن علاقه دارد، لذت بردن از حضور دیگران طبیعی‌تر خواهد بود. چه شرکت در یک ورزش مورد علاقه، نواختن سازی که دوست دارد یا شرکت در یک فعالیت کارگاهی که به آن علاقه دارد، گام مهمی برای پرورش مهارت های اجتماعی کودکان است.
شرکت در فعالیت هایی مثل دوره پرورش خلاقیت کودکان، بچه‌ها را در کنار افراد با علایق مشترک قرار می‌دهد که احتمالاً کودک با آنها احساس راحتی بیشتری می‌کند. در حالی که مهم است که بتوانید با افراد دارای علایق مختلف معاشرت کنید، شروع کردن با بچه های دیگری که چیزهای مشابهی را دوست دارند، راهی عالی برای ایجاد آسان‌تر مهارت های اجتماعی است.
ایفای نقش را تمرین کنید
وانمود کردن، هم با بچه‌های کوچک‌تر و هم با بچه‌های بزرگ‌تر، راهی عالی برای بچه‌ها برای تمرین فعالانه پرورش مهارت های اجتماعی است. از فرزندتان بخواهید وانمود کند که فردی است که در صحبت کردن یا کنار آمدن با او مشکل دارد. این به شما ایده می‌دهد که این شخص چگونه است، یا حداقل اینکه فرزند شما چگونه این شخص خاص را درک می‌کند.
سپس نقش‌ها را عوض کنید تا ببینید فرزندتان هنگام تظاهر به تعامل با آن شخص، چگونه عمل می‌کند. راه‌هایی را پیشنهاد کنید که فرزندتان می‌تواند مؤثرتر با فرد صحبت کند. فراموش نکنید که زبان بدن مانند لبخند زدن و برقراری ارتباط چشمی را هنگام توصیه به کودک خود در نظر بگیرید.
همدلی را آموزش دهید
اگر کودکان درک بهتری از احساس دیگران داشته باشند، به احتمال زیاد با دیگران ارتباط برقرار می کنند و پیوندهای مثبتی ایجاد می‌کنند. والدین پیشنهاد می‌کنند با صحبت در مورد موقعیت‌ها و سناریوهای مختلف با فرزندتان همدلی را آموزش دهید.
بپرسید وقتی هر یک از این اتفاقات رخ می‌دهد، دیگران چه احساسی دارند. بخشی از آموزش همدلی کمک به کودکان است که یاد بگیرند چگونه فعالانه به دیگران گوش دهند. این شامل تمرکز بر آنچه دیگران می‌گویند و سپس فکر کردن در مورد آنچه که گوینده گفته است، پس از پایان گفتگو است.
کودکان را در فعالیت‌های خیرخواهانه و داوطلبانه مشارکت دهید
مشارکت والدین در فعالیت‌های خیرخواهانه و داوطلبانه و مشارکت دادن کودکان در این نوع کنش‌های اجتماعی نقش مهمی در تقویت و پرورش مهارت اجتماعی کودکان و نوجوانان دارد. این فعالیت‌ها چه جنبه انسان‌دوستانه داشته باشد و چه طبیعت‌دوستانه یا حیوان‌دوستانه ضمن آموزش مسئولیت اجتماعی به کودکان و کمک به رشد فردی آنان، به بهبود جامعه و جاری شدن صلح و خیر و دوستی یاری رساند.
برای پرورش مهارت های اجتماعی کودکان، الگوی خوبی باشید
این مهم است که آگاهانه از نحوه تعامل خود با دیگران در هنگام تماشای کودک آگاه باشید. آیا از دیگران سؤال می کنید و سپس برای گوش دادن فعالانه وقت می‌گذارید؟ آیا در زندگی خود با دوستان و خانواده همدلی واقعی نشان می‌دهید؟ الگوی مؤثر بودن مستلزم تلاش آگاهانه و دوراندیشی است. کودکان دائماً مراقب بزرگترهای زندگی خود هستند.
نتیجه بحث
همه بچه‌ها مهارت‌های خاصی را در زمان‌های مختلف توسعه می‌دهند. بنابراین صبور بودن و حفظ آرامش در همه موقعیت‌ها، به آنها کمک می کند تا یاد بگیرند.
این مهم است که به یاد داشته باشید که برای رشد و پرورش مهارت های اجتماعی کودکان زمان می‌برد. مهارت های اجتماعی چیزی است که در طول زندگی توسعه یافته و بهبود می‌یابد.
رشد اجتماعی انسان از دوران نوزادی شروع می‌شود، در کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و در طول بزرگسالی ادامه می‌یابد. تعاملات اولیه با خانواده، مراقبان و دوستان بیشترین تأثیر را بر رشد دارد، اما آگاهی والدین از روش‌های پرورش مهارت های اجتماعی کودکان و استفاده مناسب از آنها می‌تواند نقش اساسی در توسعه این مهارت‌ها داشته باشد.
شرکت در فعالیت‌های کارگاهی کودکان و نوجوانان سرسرا نیز علاوه بر مزایای بسیار می‌تواند نقش مهمی در رشد و پرورش مهارت های اجتماعی آنان داشته باشد.
منابع:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.